Լիբանանի Դրամահաւաք / Ռատիօ Այբ

Համազգային-Փարիզի խօսքը

Չեմ ուզերծանրանալվնասներու, կարիքներու, օժանդակութեանկարևորութեանվրայայլ՝ կարևորկըգտնեմկարճձեւովներկայացնելՊէյրութիհայգաղութը՝ յատկապէսնաւահանգիստինշրջակայքըգտնուող՝  հայ թաղերը ինչպէս ՆորՀաճըն, ՊուրճՀամուտ, և այդ թաղերը ուր հայերու թիւը բարձր է ինչպէս Քարանթինա–, ՄարՄխայէլ, Աշրաֆիէի, որոնք 4 Օգոստոսի պայթումէն ծանրօրէն վնասուեցան։

կը հաւատամ որ Լիբանանի հայութեան և նոյնպէս Լիբանանի  ժողովուրդին բարոյական նեցուկը և արժեւորումը, նոյնքան կարևոր են, որքան նիւթական օժանդակութիւնը։  

Այսօր կ՛ուզեմ յարգանքի եւ մեծարանքի խօսք ուղղել այս գաղութինև իր կտրած ուղիին։

Պիտի կարդամ տողեր, որոնք շատ յայտնի և ծանօթ են ամենուս «Ասպետին Երգը»բանաստեղծութենէն որՍիամանթօն գրել սկսած է 1897 ին և  հրատարակուած  առաջին  անգամ 1902ին Փարիզի մէջ։

Ահաւասի՛կ բնութիւնը, ուր ես օր մը ծնեցայ,
Թարթիչներս կը թրջուին արտասուքի կաթիլներով,
Բայց չե՛մ ուզեր զանոնք թափել, կանգ մի՛ առներ,
Սրաթռիչ երիվա՛ր, նպատակս տկարութիւն չի՛ ճանչնար։

քիչ հեռու

Հողին բոլոր ծագերէն այս խօսքն է որ կը կրկնեն.
«Կանգ մի՛ առներ, կանգ մի՛ առներ, ազատարշաւ Գաղափա՛ր»։

Ես ասպետդ եմ եւ գերիդ, նպատակիս բարձրացո՛ւր զիս։

քիչ հեռու

Արշալոյսին հուրերուն տակ Հողը մե՜րկ է եւ ծարա՜ւ,
Եւ մեր վազքէն հսկայ Յոյսն է որ իր կայծերը պիտի ցանէ…։

Նպատակ, գաղափար, յոյս՝ 

Լիբանանի Հայութեան և լման Սփիւռքի գոյատեւման ընդհանրական գիծը։ le dénominateur commun.

Իսկ ին՚չ է նպատակը։

Ամբողջ գաղութ մը առաջ տանող, անոր իմաստ տուող ուժը ո՞րն է.

Հայապահպանում
Հայազարգացում

Հայ Դատ

Այս երրորդութիւնն է որ կերտած է Լիբանանի գաղութը և կը շարունակէ կերտել  Իր կառոյցներով զօրացնելով ազգային ջիղը 4 – 5 սերունդներէ իվեր

– դպրոց և բազմաթիւ կրթական կեդրոններ, 

– Եկեղեցիներ

– համալսարան 

– թերթ, գիր, գրականութիւն, 

– քաղաքական աշխատանք թէ՛ ուղղուած Լիբանանի ընդհանուր կառոյցներու և թէ՛, նոյն ժամանակ ուղղուած հայկական և ազգային կազմակերպութիւններու։  

Ամբողջ Հայաստան մըն է որ կը գտնենք Լիբանանի Հայ Գաղութին մօտ։

Այս կառոյցները և իր այս կազմաւորման լուրջ աշխատանքը սկսած են գամբերուն մէջ 1920-1930 տարիներուն երբ տարագիր հայը՝ հայ որբը, իր երկիրը և ընտանիքի անդամները կորսնցուցած՝ ինքզինքը գտած էր Պէյրութի ծովեզերքը, սպանդանոցին կողքին  վրաններուն տակ և կամ թիթեղէ տուներուն մէջ։ 

Հայրս կը պատմէր թէ ինչպէս մանուկ՝7 – 9  տարեկան տղաք՝ սպանթանոցին աղբերէն ոչխարներու բարթը կամ աղիքները կը հաւաքէին և, ուրեցնելով գնդակի նման ֆութպօլ կը խաղային։

Կը պատմէր նաև որ Գամբի Մեսրոպեան վարժարանի տնօրէնը՝ Պարոն Գուտուլեան, տարագրուած մինչև Յորդանանի անապատները, որ իր օրագրութիւնը ձգած է, —– Զեյթունի հերոսամարտը կը պատմէրներշնչելով գամբի մանուկները։

Այս Գամբը, հոն, ուր տեղի ունեցաւ Օգոստոս 4-ի ահաւոր աղէտը

արդէն 1935-ին  մեծ մասամբ պարպուած էր եւ տեղի բնակչութիւնը փոխադրուած  Պուրճ Համուտի շրջանը, Բարեգործականի ներկայութեամբ և ներդրումով։ 

Չորցնելով ճահիճները՝ կառուցած էին քարաշէն բնակարաններ եւ ստեղծած նոր թաղամասեր զանոնք անուանելով՝ Նոր Մարաշ, Նոր Ամանոս, Նոր Սիս, Նոր Կիլիկեա– և Նոր ՀաՃըն գիտնալով որ վերադարձը հեռու է դէպի Երկիր և հոնէր, որ Նոր Հայաստան պէտք էր կերտել։ 

vision et continuitéմ տեսլական և շարունակութիւն

Նոր  ոգեղէն Հայաստան մը կերտելու տեսլականն էր vision ը,  որը բնաւ Երկրի և Հայաստանի տեղը պիտի չառնէր այլ պիտի ըլլար  կառոյցը և պայքարը այդ երրորդութեան.

Հայապահպանում
Հայազարգացում

Հայ Դատ

Ամբողջականութիւն մըԱզգ և հայ կերտելու։

Այս եղաւ յարատև աշխատանք, որ կը շարունակուի մինչև այս օր։

Անոր առաջին քայլը եղաւ Գաղթականութենէ ելլելով հասնիլ քաղաքացիութեան

Գաղթականը դարձաւ քաղաքացի, հայ քաղաքացի(des camps des réfugiés ils sont devenus des citoyens Arméniens du Liban participant activement à la vie et au développement du pays).

Այդ գամբերուն մէջ ապրելու ժամանակ է որ ստացան Լիբանանի քաղաքացիութիւնը տասնեակ մը տարիներ Լիբանանի անկախութենէն առաջ ։ils ont commencé à obtenir La nationalité libanaise à partir de 1925 alors que le pays a eu son Indépendance en 1943.

Այդ օրերուն պէտք էր հաւաքել ցիր ու ցան եղած ազգի մնացորդ, վերապրող զաւակները։ 

Պէտք էր քով քովի բերել որբերը, կորսոած անձերը։ 

Պէտք էր միաւորել հայ լեզուն և կազմել ազգային լեզու՝ թէկուզ բարբառները կորսնցնելով։ 

Այդ օրերուն կարիքը կար ազգային շունչը ներշնչելու գամբի և որբանոցներու մանուկներուն …. :

Այդ օրերուն՝ շատ ուրիշ բաներ պէտք էին՝  տուն, սնունդ, care հոգածութիւն, խնամք

բայց կարեւորագոյնը եղաւ դպրոցը՝, կրթութիւնը, և նամանաւանդ հայեցի կրթութիւնը և դաստիարակութիւնը։ 

Պէտք էր կերտել և պիտի կերտուէր նոր սերունդ ազգային ամուր գիտակցութեամբ և կորովով։ 

Հողէն հեռու՝ լեզուն, դպրոցը, եկեղեցին էին հող եւ երկիր։ Երրորդութիւն մը, որ կ՛ամբողջացնէ նպատակի երրորդութիւնը:

Համազգայինը հիմնուեցաւ այս նպատակով 1928-ին Գահիրէի մէջ Հայաստանի Առաջին Հանրապետութիւնը հիմնող անդամներու կողմէ 

և ան արդէն  1930 ին հիմնեց Հայ Ճեմարանը Պէյրութի մեջ, որուն յաջորդեց տպարանը, որու առաջին պաշտօնն էր հայերէն դասագիրքեր տպել։ 

Հայապահպանում, 

Հայազարգացում

2Օ տարիներ ետք յիշենք նաև  Հայկազեան համալսարանիհիմնումը Հայ Աւետարանական Փոքր Ասիոյ Եկեղեցիներու և Ամերիկայի Հայ Միսիոներներու կողմէ։

Մինչև այսօր Հայկազեանը  սփիւրքի մէջ միակ հայ համալսարանն է, 

որ իր սկիզբի տարիներուն հաստատուեցաւ անգլիական բողոքական հայ որբանոցի սենեակներուն մէջ, ուր մայրս անցուցած է իր մանկութիւնը՝ սենեակներ, որոնք մինչև այսօր հիմնական մասն են համալսարանին։ 

Vision et continuité- Որբանոցէն Համալսարան:

Յիշեմ նաև կարևորագոյններէն՝ մեր Եկեղեցին, Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսարանը, որ Սիսէն  փոխադրուեցաւ Անթիլեաս 1935 ին և հոն կանգնեցուց Կիլիկիոյ Մայր ՏաՃարը: 

Թէ ինչո՛ւ կը յիշեմ այս ամէնը և Ի՛նչ ըսել կ՛ուզեմ:

Նախ և առաջ ընդգծեմ, որ Գաղութի  մը  ընկերային կեանքը և գոյատեւումը կը պարտին  իրենց ունեցած մշակութային կառոյցներուն և իրենց կազմակերպչական կարողութեան և ուժերուն։

Այսօր Լիբանանի հայ գաղութը  անգամ մը եւս ցոյց կու տայ մեզի իր վերապրելու կամքը Օգտ 4 ի պայթումէն ետք, ինչպէս քաղաքացիական 15 տարուան պատերազմէն ետք։

Ան ցոյց կուտայ իր ընդհանուր յաջողութիւնը ոտքի կենալու և նպաստելու այլ գաղութներու յառաջդիմութեան եւ հայեցի դիմագիծի պահպանման շնորհիւ իր կազմակերպչական ուժին։ 

Ան Իր  գոյատեւումը կը պարտի իր կառոյցներուն, որոնք ինչպէս ըսինք 192Օ-էն ի վեր կը յարատեւեն զօրաւոր պահելով ազգայինքիտակցութիւնը։ 

Սերունդէ սերունդ լեզուն կը պահեն, կը ծաղկեցնեն և հայ մշակոյթը կը զարգացնեն։

Այս կառոյցները սերունդներ կերտած են իրենց տարբեր ծիրերուն  մէջ.

Կրօնական, 

Երիտասարդական և մանկական,

Ծերերու ապահովութիւն,

Հաշմանդամ մանուկներու հոգածութիւն,

Լիբանանի Օգնութեան Խաչ,

Մարզական,

Մշակոյթ. թերթ, թատրոն, երգչախումբ ևայլն

և մանաւանդ Դպրոց:

Փոքր  Պատմական Հայաստան մըն է Լիբանանի հայ գաղութը սփիւռքի մէջ։  

Լիբանանահայը վայելած է տեղացի լիբանանցիներուն համակրանքը եւ յարգանքը : Բան մը, որ նպաստած է գաղութին ներքին աշխատանքներուն եւ կառոյցներուն ուրՏեղացի Լիբանանցին  որեւէ արգելք չէ հանդիսացած անոր զարգացման:

Իր վերապրելու ուժը իր այս հաւաքական և բարոյական արժէքներուն մէջ է, որ արդէն  համամարդկային Universel արժէքներ են և, որ կ՛ամրապնդեն ազգային գիտակցութիւնը։
Սփիւռքի գոյատեւման համար Լիբանանը կարևորագոյն կեդրոնը և շտեմարանն է հայ Ազգին։